Το ξέρεις καλά πως δεν είσαι ο Μπρεχτ
Ούτε ο Λενιν κι ο Μάο
Δεν έχεις τίποτα κοινό μ’αυτούς
Ένα ανθρωπάκι της σειράς εσύ
Αλλά ο αγώνας πρέπει να γίνει
Και κάποιος πρέπει να εξηγήσει
Πόσο δύσκολος είναι και πόσο αναγκαίος
Και κάποιος πρέπει να κρατήσει
Ετούτο τον καιρό του γενικού χαμού.
Γι αυτό σου λέω
Σφίξε τα δόντια κι ετοιμάσου
Κάπου και συ να ωφελήσεις
Εξάλλου γίνεσαι ικανός για κάτι
Μονάχα σαν αρχίσεις να το κάνεις.
-Δώρος Λοϊζος-
Συναγωνίστριες/ συναγωνιστές ,
Φίλες και φίλοι,
Και τούτο τον Αύγουστο, ανήμερα της δολοφονίας του συναγωνιστή μας Δώρου Λοϊζου και του συμπατριώτης μας Χρυσήλιου Μαυρομάτη, μαζευτήκαμε σ΄αυτό τον ιερό χώρο για να αποτίσουμε φόρο τιμής και να θυμηθούμε ότι η δολοφονία τους διεπράχθη από ελληνόφωνες και όχι ελληνόφρονες προδότες, ανδρείκελα της ΕΟΚΑ Β΄, οι οποίοι με τις πράξεις τους οδήγησαν την πατρίδα μας στην ολέθρια καταστροφή.
Δύο άνθρωποι, οι οποίοι ο καθένας έδινε τον δικό του αγώνα, από το δικό του μετερίζι, αλλά και οι δύο δολοφονήθηκαν από τις ίδιες σφαίρες.
46 χρόνια από τη ξένη συνομωσία, την προδοσία και το έγκλημα είμαστε εδώ σε συναπάντημα χρέους και τιμής.
Είμαστε ακόμα εδώ, 46 χρόνια μετά, για να τιμήσουμε την περήφανη ιστορία της ΕΔΕΚ και του ευρύτερου δημοκρατικού κινήματος. Την πολύτιμη πρωταγωνιστική εθνική και δημοκρατική της προσφορά στις μαύρες μέρες του Ιούλη του 1974 και της ανώμαλης περιόδου που προηγήθηκε του εγκλήματος της χούντας και της ΕΟΚΑ Β.
Το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου όπου η χούντα των Αθηνών και τα εδώ ανδρείκελα της ΕΟΚΑ Β’, τόλμησαν να στρέψουν τα όπλα ενάντια στον νόμιμα εκλελεγμένο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο , έχοντας σαν στόχο τους να καταλύσουν την δημοκρατία , ήταν σίγουρα και η απαρχή των δεινών αυτού του μαρτυρικού τόπου.
Το Σοσιαλιστικό μας Κίνημα, μαζί με ολόκληρο το δημοκρατικό μας λαό στάθηκε με συνέπεια στην πρώτη γραμμή της αντιδικτατορικής και αντιστασιακής πάλης. Οι δεκάδες μάρτυρες της αντίστασης αποτελούν κόσμημα της ιστορίας μας και βαριά κληρονομιά που καθοδηγεί τη σημερινή μας πορεία. Από τις θυσίες του πρωτομάρτυρα Κόκου Φωτίου ως τον αγωνιστή ποιητή Δώρο Λοΐζου, τον οποίο τιμούμε σήμερα, το δημοκρατικό αντιστασιακό κίνημα έγραψε λαμπρές σελίδες ηρωισμού και πατριωτικής και δημοκρατικής ευθύνης.
Όταν άλλες πολιτικές ηγεσίες συμβιβάζονταν με τη συνταγματική εκτροπή και όταν όλα «τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» του μετα-πραξικοπήματος, η ΕΔΕΚ δεν συμβιβάστηκε. Απαίτησε δημοκρατία, αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και επιστροφή του νόμιμου εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Ηγέτης της αντίστασης ο Βάσος Λυσσαρίδης. Ο άνθρωπος ο οποίος στην σύσκεψη της πολιτικής ηγεσίας στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, στις 15 Αυγούστου 1974, επί των ερειπίων του πραξικοπήματος και της εισβολής και υπό την απειλή ενόπλων υποστηρικτικών του πραξικοπήματος, ματαιώνει την αποδοχή του Σχεδίου Γκιούνες, το οποίο προνοούσε «ειρηνική» τουρκική κατοχή του νησιού. Ο λόγος του, ενώπιον των οπλοφόρων, τολμηρός και καταπελτικός: «Καταθλιπτική σύσκεψη, σε καταθλιπτικό περιβάλλον, με καταθλιπτική ανάμειξη. Ένοχοι και αθώοι, συνένοχοι και συναθώοι ζητούμε θεραπεία μιας εθνικής τραγωδίας.»
Διακηρύττει ότι η μετα-πραξικοπηματική κατάσταση στην Κύπρο εξακολουθεί να είναι παράνομη και μόνο με την επάνοδο του νόμιμα εκλεγέντος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου θα μπορούσε να αποκατασταθεί η νομιμότητα.
Απτόητοι, επιχείρησαν να σιγήσουν αυτή την φωνή, της πατριωτικής και δημοκρατικής ευθύνης. Μια φωνή εθνικής αφύπνισης, τη φωνή του Βάσου Λυσσαρίδη, τη φωνή της ΕΔΕΚ . Προσπάθησαν να ματαιώσουν την επιστροφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για να ολοκληρωθεί το έγκλημα με την νομιμοποίηση του.
30 Αυγούστου 1974, ο Δώρος οδηγώντας το αυτοκίνητο του, με συνοδηγό την σύζυγο του Βαρβάρα και στο πίσω κάθισμα τον Βάσο Λυσσαρίδη, κατευθύνεται στα γραφεία της ΕΔΕΚ. Στον κυκλικό κόμβο παρά το γεφύρι Κανίγγος, τρεις οπλοφόροι της ΕΟΚΑ Β’, που τους είχαν στήσει καρτέρι, άρχισαν να γαζώνουν το αυτοκίνητο.
Σ’ αυτήν την απόπειρα δεν σίγησε η φωνή του Βάσου Λυσσαρίδη, δεν δολοφονήθηκαν οι ιδέες, δολοφονήθηκε όμως ο Δώρος Λοϊζου, το γελαστό παιδί, το οποίο εκείνη ακριβώς τη στιγμή, κατά την μαρτυρία της συζύγου του σιγοτραγουδούσε το «Ήταν πρωί τ’ Αυγούστου κοντά στην ροδαυγή … σκότωσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί».
Στην απόπειρα δολοφονίας κατά του Βάσου Λυσσαρίδη και τη δολοφονία του Δώρου Λοϊζου σκοτώθηκε και ο Χρυσήλιος Μαυρομάτης, του οποίου την μνήμη τιμούμε επίσης σήμερα.
Ο Χρυσήλιος Μαυρομάτης κτυπήθηκε εκείνο το πρωινό όταν εξοστρακίστηκε σφαίρα ενώ βρισκόταν σε κατάστημα εξαρτημάτων. Διακομίστηκε με ιδιωτικό αυτοκίνητο στο Νοσοκομείο όπου απεβίωσε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974. Ήταν 49 χρόνων πατέρας πολυμελούς οικογένειας. Ο Χρυσήλιος ήταν φιλήσυχος άνθρωπος, της γης και του μεροκάματου, ο οποίος πολέμησε στον Β παγκόσμιο Πόλεμο. Τόση ήταν η αγάπη του για τα χωράφια του, που όταν το Ακάκι είχε εκκενωθεί και η οικογένεια του μεταφέρθηκε στο Μιτσερό, κατά την τουρκική εισβολή, αυτός παρέμεινε εκεί.
Η δολοφονία του Δώρου αποτελεί ένα από τα πλέον μελανά στίγματα του κυπριακού κράτους. Οι γνωστοί δολοφόνοι του Δώρου όχι μόνο δεν οδηγήθηκαν στην φυλακή, αλλά ούτε κλήθηκαν για ανάκριση. Αντίθετα καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια καταστροφής των ενοχοποιητικών στοιχείων, καθώς και για την προστασία τους με πολλούς και διάφορους τρόπους. Ακόμα και με φυγάδευση στο εξωτερικό. Δεν δίστασαν ακόμη να δολοφονήσουν μάρτυρα για να αποτρέψουν την κατάθεση του.
Ο Δώρος γεννήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1944 στη Λευκωσία. Το 1956 φοιτά στο Παγκύπριο Γυμνάσιο όπου στα δεκαπέντε του χρόνια συμμετείχε στη νεολαία της ΕΟΚΑ, την ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ). Συμμετείχε στο διαμοιρασμό φυλλαδίων και σε διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Το 1964 κατατάγεται στην Εθνική Φρουρά και το 1966 αρχίζει τις σπουδές του στην Ανώτερη Σχολή Τουριστικής Εκπαίδευσης Ρόδου. Κατά την εκεί παρουσία του αρχίζει αντιχουντικό αγώνα, όπου το 1968 ήταν και η αιτία αποβολής του από την Σχολή δια παντός. Την ίδια χρονιά μεταβαίνει στη Βοστώνη για ολοκλήρωση των σπουδών του, όπου το 1972 επιστρέφει στην Κύπρο και εντάσσεται στις τάξεις της Σ.Ν. ΕΔΕΝ και του Σ.Κ. ΕΔΕΚ. Τον Ιούλιο του 1973 εκλέγεται Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας της Σ.Ν. ΕΔΕΝ και τον Απρίλιο του 1974 μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και του Πολιτικού Γραφείου της ΕΔΕΚ.
Ένα ανυπόγραφο κείμενο σε μπροσούρα που εκδόθηκε 19 χρόνια μετά την δολοφονία του, το 1993, δίνει ακριβώς τον χαρακτηρισμό του Δώρου:
« Ο Δώρος ήταν από τους λίγους εκείνους που την πυρωμένη τους εσωτερική επανάσταση δεν την ξεδιακρίνεις στις εξωτερικές αντιδράσεις τους, έστω κι αν έχεις την τύχη να τους ζήσεις από κοντά. Είναι από τους απλούς εκείνους που τη ζωή διαβαίνουν χωρίς τυμπανοκρουσίες και κάθε λογής θορύβους. Είναι από τους διαλεκτούς εκείνους που την πολυδιάστατη αξία τους τη συνειδητοποιείς άμα τους χάσεις. Πόσο παράξενο αλήθεια που τόσο καιρό δεν τον υποψιαστήκαμε; Κι ερχόμαστε τώρα να πελαγοδρομήσουμε στο βάθος της εξωτερικής και εσωτερικής ιστορίας του, να εξαφανιστούμε μέσα στην προσπάθεια μας να βυθομετρήσουμε την απύθμενη του υπόσταση ‘θέλω ν’ απλώσω να γίνω απέραντος, απύθμενος’, έγραψε νωρίς ο ίδιος και τα κατάφερε…
Ο χαρακτηρισμός αγωνιστής ταιριάζει περισσότερο στην προσωπικότητα του Δώρου, γιατί κι η ποίηση του, ή τουλάχιστον η καλύτερη ποίηση του είναι μια επανάσταση, Ακόμα γιατί την έννοια του διανοούμενου ή ποιητή την ερμηνεύουμε όχι πια με τον παραδοσιακό τρόπο, του ανθρώπου δηλαδή που ζει περισσότερο από το κεφάλι του παρά από τα χέρια του, του πνευματικού εργάτη θα λέγαμε, αλλά του κοινωνικού καθοδηγητή που το μυαλό του το χρησιμοποιεί για την εξύψωση του κοινωνικού συνόλου κι όχι του εαυτού του»
Συναγωνίστριες/ συναγωνιστές,
Φίλες και φίλοι,
Τιμώντας σήμερα τον συναγωνιστή και αγωνιστή της Δημοκρατίας Δώρο Λοϊζου, το τελευταίο θύμα της άνανδρης δράσης της ΕΟΚΑ Β’, η μνήμη στρέφεται στο μεγάλο έγκλημα και την προδοσία που επέφεραν όλα τα δεινά της πατρίδας μας.
46 χρόνια από την προδοσία και το έγκλημα και η μνήμη οφείλει να είναι παρούσα. Μνήμη αδυσώπητη για τους ενόχους και τις ενοχές. Όχι για την αναβίωση ενός απεχθούς διχαστικού παρελθόντος. Αλλά για να φωτίζεται διδακτικά το μέλλον.
46 χρόνια από τότε. Και η εθνική λαϊκή ενότητα είναι απολύτως αναγκαία για την εθνική επιβίωση. Όμως η ενότητα δεν σημαίνει ιστορική αμνησία, παραχάραξη της αλήθειας και πλαστογράφηση των γεγονότων.
Ποτέ στην ιστορία των λαών δεν θεμελιώθηκε η εθνική ενότητα και η επιτυχής μελλοντική πορεία στη βάση διαγραφής εθνικών εγκλημάτων αλλά αντίθετα με τη συντήρηση αυθεντικής της ιστορικής μνήμης για να φωτίζει διδακτικά το παρόν και το μέλλον.
46 χρόνια από τη φοβερή τραγωδία του 1974 εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε την απειλή ανακοπής της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού στην Κύπρο.
Ο λαός μας επιδιώκει λύση. Το συντομότερο δυνατό. Αλλά λύση που δεν θα νομιμοποιεί τα κατοχικά δεδομένα αλλά θα τα καταργεί. Που δεν θα στηρίζεται σε καταστρατήγηση αλλά διασφάλιση των δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών. Που θα στηρίζεται στις αρχές της δημοκρατίας ότι η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία κατοχυρώνεται. Λύση χωρίς διαχωριστικά τείχη, ξένους στρατούς και φυλετικούς – ρατσιστικούς διαχωρισμούς που έχει ως βάση της η ΔΔΟ, την οποία προωθούν ως λύση του κυπριακού προβλήματος. Λύση που να κατοχυρώνει την ενότητα κράτους, λαού, χώρου, θεσμών και οικονομίας. Με κατάργηση εγγυήσεων και κηδεμονευτικών βαρών.
Δυστυχώς, τα σημερινά δεδομένα δεν μας αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Η προκλητική και γκανγκστερική στάση την οποία επιδεικνύει η Τουρκία τα τελευταία χρόνια, παραβιάζοντας την ΑΟΖ και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις παράνομες έρευνες τις οποίες διεξαγάγει, το πολεμικό κλίμα το οποίο δημιουργεί παραβιάζοντας την υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών, με πρόσφατο παράδειγμα αυτό που ζούμε σήμερα, όπως επίσης η μετατροπή της Αγίας Σοφίας από παγκόσμιας αξίας μουσειακό μνημείο σε τζαμί, δείχνουν τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας, που δεν είναι άλλες από την δημιουργία τετελεσμένων που θα υποχρεώσουν την Ελλάδα και την Κύπρο να υπαναχωρήσουν σε κυριαρχικά θέματα, δίνοντας της την ευκαιρία να διαπραγματευτεί εμπλοκή της στους φυσικούς πόρους των δύο χωρών.
Δυστυχώς, σ’ αυτήν την προκλητική στάση της Τουρκίας, πλήρως απούσα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια Ένωση, η οποία παρακολουθεί τις εξελίξεις χωρίς κοινή πολιτική, χωρίς την δυναμική παρέμβαση της με μέτρα εναντίον της Τουρκίας, μια Ένωση η οποία δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των λαών για υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Μόνο με αυστηρά, δυναμικά και ουσιαστικά μέτρα από πλευράς της Ε.Ε θα σταλεί το μήνυμα προς την Τουρκία, ότι δεν μπορεί να συμπεριφέρεται χωρίς σεβασμό έναντι των κυριαρχικών δικαιωμάτων των χωρών μελών της και κατ’ επέκτασή της ίδιας της Ε.Ε. Μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να βάλουν φρένο στην φρενοβλαβή πολιτική την οποία ακολουθεί.
Συναγωνίστριες, συναγωνιστές,
Φίλες και φίλοι,
Ένας νέος άνθρωπος, τριάντα μόλις χρόνων, δολοφονήθηκε για τις ιδέες του. Μια πολιτική δολοφονία που έγινε με δράστες όσους μετείχαν ενεργά στην καταστροφή της χώρας. Δράστες πιόνια όλων εκείνων που επεξεργάζονταν για χρόνια το διαμελισμό της Κύπρου και την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β’, που άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή της Τουρκίας, ήταν το μεγάλο σχέδιο και όσοι αντιστέκονταν ήταν στόχος. Και ο Δώρος Λοϊζου ήταν στόχος. Το ήξερε αλλά αυτό δεν τον σταμάτησε. Επέλεξε τον δύσκολο δρόμο, αποφάσισε ότι η επιλογή του ήταν μια και η πορεία της σύγκρουσης, της αντίστασης, μονόδρομος.
Για κάποιους ο Δώρος μπορούσε να χαρακτηριστεί ρομαντικός. Με τα σημερινά μέτρα και κριτήρια θα μπορούσε να θεωρηθεί και «περίεργος». Ήταν όμως, στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος με ευαισθησίες, του οποίου οι στίχοι είναι στρατευμένοι για ένα καλύτερο μέλλον, για ένα καλύτερο κόσμο. Ήταν ένας άνθρωπος που δεν παρέμεινε στη θεωρία, αλλά επέλεξε και την πράξη. Πολιτική και ένοπλη. Ήταν ο ποιητής που αγωνίστηκε για να κρατήσει άσπιλο κι ακέραιο τον προορισμό του ανθρώπου…
Συναγωνιστή Δώρο,
Θα παραμείνουμε πιστοί στην υπόσχεση που σου δίνουμε εδώ και 46 χρόνια ότι η θυσία σου μας δεσμεύει έναντι των νέων γενιών, ότι θα παραδώσουμε μια Κύπρο ελεύθερη από ξένα στρατεύματα , μια Κύπρο όπου οι κάτοικοι της θα ζουν πλέον σε συνθήκες ειρήνης , μια Κύπρο που οι πολίτες της θα απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα όπως και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι πολίτες.
Τιμή και δόξα στους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία και την Δημοκρατία.
Γραφείο Τύπου
30 Αυγούστου 2020
