Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη, εγγονή του «Μεγάλου Σπύρου», Δημάρχου Αθηναίων για πολλά χρόνια, μεγάλωσε σε ένα σπίτι όχι ιδιαίτερα πλούσιο, αλλά γεμάτο με όμορφες και ευτυχισμένες στιγμές. Αν και η καταγωγή της της υποδείκνυε να ακολουθήσει την πεπατημένη οδό, δηλαδή να τελειώσει το σχολείο και να αφοσιωθεί στη δημιουργία οικογένειας, εντούτοις, αποφάσισε από νωρίς να μη δεχθεί τη ζωή της μητέρας της ή της γιαγιάς της. Ήθελε να αλλάξει την εποχή! Και έτσι έγινε.. Σε ηλικία μόλις 11 ετών … έγινε αμετάπειστη αντιφασίστρια και αμφίβολη βασιλόφρων…
Η Μελίνα, λάτρεψε το θέατρο στην ηλικία των 10, και από τότε.. βεβαιώθηκε πως δεν υπήρχε καμία ζωή για εκείνη, εκτός από τη ζωή μιας ηθοποιού. Αποφοίτησε από το Εθνικό Θέατρο το 1944 και έκτοτε, πρωταγωνίστησε σε πλειάδα θεατρικών και κινηματογραφικών έργων, με πιο γνωστά το «Ποτέ την Κυριακή», για το οποίο κέρδισε το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ, το «Στέλλα», το «Φαίδρα», το «Τοπ Καπί» κλπ. Το 1956, μαζί με τον Ζυλ Ντασέν γυρίζουν την ταινία «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», βασισμένη στο oμώνυμο μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη.
Παράλληλα με την υποκριτική, η Μελίνα ήταν και μια σπουδαία ερμηνεύτρια, με πάνω από 15 κυκλοφορημένους δίσκους. Μεταξύ άλλων, ερμήνευσε Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο και Βασίλη Τσιτσάνη.
Εκτός όμως από μία σπουδαία ηθοποιός και ερμηνεύτρια, η Μελίνα ήταν και μία μοιραία γυναίκα, στη ζωή της οποίας οι άντρες και ο έρωτας κατείχαν σπουδαία θέση. Είχε πολλούς έρωτες και σχέσεις, δύο φορές όμως οδηγήθηκε σε γάμο. Την πρώτη με τον Πάνο Χαροκόπο και τη δεύτερη με τον έρωτα της ζωής της Ζυλ Ντασέν, με τον οποίον έπαιξαν μαζί, σκηνοθέτησαν μαζί, εξορίστηκαν μαζί, πάλεψαν μαζί, γέρασαν μαζί…
Η Ρωμιά Μελίνα, πρωταγωνίστησε στον αγώνα ενάντια της Χούντας, την επταετία 1967-1974.
…«Όταν μια ολόκληρη χώρα υποδουλώνεται σε μια δικτατορία, είτε με τη δική της πολεμική μηχανή ή με ξένα στρατεύματα, υπάρχει ένας σταθερός παράγοντας. Ζεις μέσα στην ταπείνωση. Σου αφαιρείται η ελευθερία σου και υποβιβάζεσαι. Αλλά η μεγαλύτερη ταπείνωση έρχεται απ’τον ίδιο το φόβο σου».
Η Μελίνα όμως, ήταν άνθρωπος από τη φύση της επαναστάτρια, ελεύθερη, μα πάνω από όλα.. Γεννήθηκε Ελληνίδα! Εκμεταλλεύτηκε έτσι, την αναγνωρισιμότητα, τη φήμη και τη λάμψη της, και με πορείες, συναυλίες, αλλά και συναντήσεις με πολιτικούς και προσωπικότητες του πνεύματος παγκοσμίου κύρους, προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη και να πολεμήσει τη Χούντα. Σε όλο αυτό τον Αγώνα, η Μελίνα δέχτηκε πολλές απόπειρες δολοφονίας, μία από τις οποίες παρολίγο να της στερήσει και τη ζωή.
Το μεγαλύτερο χτύπημα όμως, ήταν η αφαίρεση της ελληνικής υπηκοότητας. «Νωρίς το πρωί της 12ης Ιουλίου 1967, το τηλέφωνο. Εκείνος ο ήχος. Ήταν ένας δημοσιογράφος..’Κυρία Μερκούρη, ο κ.Παττακός, ο Έλληνας Υπουργός Εσωτερικών, σας κήρυξε εχθρό του λαού. Λέει πως βλάψατε ηθικά και οικονομικά τη χώρα. Η περιουσία σας θα δημευθεί και σας αφαιρούν την ελληνική ιθαγένεια’… Τα λόγια τελικά ανέβηκαν στα χείλη μου. ‘Γεννήθηκα Ελληνίδα, θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο κ. Παττακός γεννήθηκε φασίστας. Θα πεθάνει φασίστας’.».
«Γράφω το 1970. Έχουν περάσει πάνω από 4,5 χρόνια από τότε που είδα για τελευταία φορά ένα ελληνικό καλοκαίρι, αλλά ο Θεός θέλησε να είναι ένα όμορφο καλοκαίρι στις Σπέτσες… Δεν ξέρω πότε θα ξαναδώ την Ελλάδα. Δεν ξέρω πόσο μπορώ να αντέξω. Ίσως μόνο οι Έλληνες θα καταλάβουν τι εννοώ όταν λέω πως η εξορία είναι ιδιαίτερα δύσκολη όταν έχει πανσέληνο. Τότε σπάω..» έχει γράψει στην αυτοβιογραφία της, με τίτλο «Γεννήθηκα Ελληνίδα», η συγγραφή της οποίας έγινε κατά τη διάρκεια της εξορίας της από την Ελλάδα. Τα έσοδα από το βιβλίο, δόθηκαν όλα στον αντιδικτατορικό αγώνα, και αξίζει να σημειωθεί πως η έκδοσή του στα ελληνικά δεν ήταν νόμιμη.
Με την πτώση της Χούντας το 1974, η Ελληνίδα Μελίνα, επιστρέφει στο σπίτι της, την Ελλάδα, όπου μαζί με στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης Π.Α.Κ και τον Ανδρέα Παπανδρέου, ιδρύουν το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, ΠΑ.ΣΟ.Κ όπως ονομάστηκε αργότερα. Από τότε, η πολιτική της δραστηριότητα αλλά και η αγάπη της για την Ελλάδα και τους Έλληνες, γίνονται ακόμα πιο έντονα.
Το 1977 επιτυγχάνει να εκλεγεί βουλευτής στη Β΄Πειραιά και διατελεί Υπουργός Πολιτισμού επί διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1989 και 1993-1994). Υπήρξε η μακροβιότερη Υπουργός Πολιτισμού και «άντεξε» όλους του ανασχηματισμούς του Α.Παπανδρέου.
«Εκμεταλλεύτηκε» τη δύναμη που της πρόσφερε το αξίωμά της, για να ξεκινήσει ένα άνισο, αλλά δίκαιο αγώνα, για την επιστροφή των κλεμμένων γλυπτών και μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν, στο φυσικό περιβάλλον και το λαό τους. Με το σύνθημα «Δώστε τα πίσω!» ξεκίνησε τον αγώνα της. Το πρώτο που έκανε, ήταν να επιβάλει την ονομασία «μάρμαρα του Παρθενώνα» και όχι «ελγίνεια μάρμαρα». Αποκορύφωμα του αγώνα αυτού, η επίσκεψή της στο Βρετανικό Μουσείο, όπου και μπροστά σε εκατομμύρια τηλεθεατές, είχε το θάρρος να ζητήσει από τον Επικεφαλής του Μουσείου την επιστροφή των μαρμάρων και χαρακτηριστικά τα λόγια της ήταν: «Είναι μέρος του μνημείου. Κατέστρεψαν το μνημείο, ένα μοναδικό μνημείο! Πέστε μου! Υπάρχουν πολλοί Παρθενώνες στον κόσμο;»
Εκτός από αυτό, η Μελίνα, άφησε πίσω της μια τεράστια παρακαταθήκη, αφού δημιούργησε το θεσμό των Δημοτικών Περιφερειακών θεάτρων (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ), με σκοπό να αναβαθμίσει την πολιτιστική δραστηριότητα της περιφέρειας. Ταυτόχρονα, εισήγαγε το μαζικό θέατρο για τους μαθητές, τη δωρεάν είσοδο στα μουσεία για τους Έλληνες, τους πολιτιστικούς ακολούθους στις Πρεσβείες, ήταν πρωταγωνίστρια για τη διεκδίκηση της Χρυσής Ολυμπιάδας και θέσπισε το θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα την Αθήνα, το 1985. Και ενώ προσπαθεί να εντάξει τον πολιτισμό και τη θεατρική αγωγή στα σχολεία, χάνει την άνιση μάχη με τον καρκίνο, και αφήνει την τελευταία της πνοή στην Νέα Υόρκη, στις 6 Μαρτίου 1994.
Η σορός της τίθεται σε λαϊκό προσκήνυμα, ανακηρύσσεται τριήμερο εθνικό πένθος και είναι η πρώτη Ελληνίδα η οποία κηδεύεται με τιμές αρχηγού κράτους.
Η Μελίνα υπήρξε παιδί, σύζυγος, ηθοποιός, ερμηνεύτρια, γυναίκα, πολιτικός, σοσιαλίστρια.. Μα πάνω από όλα υπήρξε Αγωνίστρια, Επαναστάτρια, Ελληνίδα.. Μια ταυτότητα που δεν έχασε ποτέ, γιατί.. «Το να έχεις γεννηθεί Έλληνας θα πει να σε βαραίνει μια υπέροχη κατάρα».
Ακόμα και μετά το θάνατό της, το έργο και τα λόγια της πρέπει να αποτελούν για εμάς φάρο και λαμπρό παράδειγμα και ειδικά σήμερα, ηχούν έντονα στα αυτιά μας..
«Πολλές φορές έχουμε απογοητευτεί. Πολλές φορές έχουμε ντροπιασθεί. Αλλά υπάρχει ο ήλιος και η θάλασσα και η ανάμνηση όλων των καλών ανθρώπων που πέθαναν για την Ελευθερία της Ελλάδας, για να μας δώσει καινούργια ελπίδα. Οι καινούργιες ελπίδες μπορεί να φέρουν καινούργιες απογοητεύσεις αλλά από καθαρή ελληνικότητα θα βρούμε έναν τρόπο για να ξαναγεννηθεί η ελπίδα.».
