Συναγωνιστή Πρόεδρε του Κινήματος,
Συναγωνιστή Πρόεδρε της Νεολαίας,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Φίλες και φίλοι,
Όταν μία Κυριακή απόγευμα πριν από 20 μέρες περίπου με πήρε τηλέφωνο ο Πρόεδρος της Νεολαίας, ο φίλος Χρήστος Βαλιαντής και μου ανέφερε ότι θα ήθελαν να είμαι ομιλητής στην αποψινή εκδήλωση, μου προέκυψαν 2 έντονα συναισθήματα. Το πρώτο, ως ήταν αναμενόμενο, μία βαθιά συγκίνηση και μία απέραντη ευγνωμοσύνη προς τα παιδιά της Νεολαίας για την επιλογή, η οποία ταυτόχρονα μου δημιούργησε και μία μεγάλη ευθύνη να φανώ αντάξιος των προσδοκιών τους. Το δεύτερο ασφαλώς είναι ένα τεράστιο δέος μπροστά στην ευθύνη να μεταφέρεις με αξιοπρεπή αυθεντικότητα όλα όσα πρεσβεύει ο Δώρος, η ιστορία και η παρακαταθήκη του.
Ο Δώρος Λοΐζου γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 23 Φεβρουαρίου του 1944. Σπούδασε αρχικά στη σχολή θεάτρου των Θάνου Σακέττα και Κωστή Μιχαηλίδη στη Λευκωσία, την οποία όμως εγκατέλειψε λόγω των ταραχών του 1963 – ’64. Στη συνέχεια φοίτησε το διάστημα 1966 – 1968 στη σχολή τουριστικών επαγγελμάτων στη Ρόδο, απ’ όπου εκδιώχθηκε όμως λόγω της αντιδικτατορικής του δράσης. Έπειτα μετέβηκε στη Βοστόνη όπου σπούδασε Ιστορία στο Hellenic College. Το 1972, μετά την αποφοίτησή του, επιστρέφει στην Κύπρο και εντάσσεται στους κόλπους της ΕΔΕΚ. Αρχικά αναλαμβάνει οργανωτικός γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του κόμματος καθώς και γραμματέας της Νεολαίας. Παράλληλα, αναλαμβάνει διευθυντής της εφημερίδας Σοσιαλιστική Έκφραση.
Θυμάμαι προσωπικά πριν από 3 χρόνια περίπου, όταν είχαμε πάρει με κάποιους άλλους συναγωνιστές μία μίνι συνέντευξη από το Βάσο Λυσσαρίδη στο σπίτι του, να μας περιγράφει το πώς ακριβώς έζησε ο ίδιος τα γεγονότα της μαύρης 30ης Αυγούστου του 1974 και στο ερώτημα “Γιατρέ τι θυμάστε απ’ εκείνη τη μέρα;” να μας αφηγείται:
“Το προηγούμενο βράδυ έμεινα στο σπίτι του Δώρου. Το πρωί μπήκαμε μαζί στο αυτοκίνητο, εκείνος και η γυναίκα του μπροστά κι εγώ με μία δημοσιογράφο στο πίσω κάθισμα. Ήταν η πρώτη φορά που αποφάσισα να πάω στο γραφείο, εφόσον με κυνηγούσαν. Περάσαμε πρώτα από το Χίλτον και αφήσαμε τη δημοσιογράφο. Όταν πλησιάσαμε την Πλατεία Ελευθερίας, ακούσαμε έναν πυροβολισμό και του είπα: “Δώρο, μας έστησαν ενέδρα”. Ο ίδιος επιτάχυνε με μεγαλύτερη ταχύτητα αλλά οι ριπές ήταν καταιγιστικές. Δέχθηκε 13 σφαίρες σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Η γυναίκα του τραυματίστηκε ελαφρά κι εγώ ακόμη πιο ελαφρά. Είχα μεγάλη αιμορραγία όμως λόγω των θραυσμάτων από τα γυαλιά του αυτοκινήτου. Γι’ αυτό όταν πλησίασε ο πρώτος αυτόπτης μάρτυρας θεώρησε ότι πέτυχαν το σκοπό τους και “τον ‘φαγαν το Γιατρό”. Γι’ αυτό προφανώς δεν ήρθαν οι φονιάδες και επιτόπου για να επιβεβαιώσουν το θάνατό μου. Όταν πήγα στο νοσοκομείο, άκουσα εκ των υστέρων ότι έγινε και μία δεύτερη απόπειρα δολοφονίας αλλά είχε τόσο πολύ κόσμο στο νοσοκομείο με το που έγινε γνωστό το γεγονός, ώστε δεν απετόλμησαν κάτι τέτοιο. Εκεί ήρθε και ο Δούντας, ο πρέσβης της Ελλάδας, ο οποίος με παρέλαβε και με πήρε στην πρεσβεία, όπου έγιναν και οι γνωστές δηλώσεις, ότι οι ιδέες δεν δολοφονούνται και όπου καλούσα τον κόσμο σε αυτοσυγκράτηση για να μη δημιουργηθεί εμφυλιοπολεμικό κλίμα.”
Παρά τις επίμονες προσπάθειες για διαλεύκανση της υπόθεσης, κάτι τέτοιο δεν κατέστη ποτέ εφικτό. Αυτοί οι οποίοι καταγγέλθηκαν όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν, αλλά αντιθέτως πήραν και αξιώματα και θέσεις. Η κηδεία του Λοΐζου πραγματοποιήθηκε την επόμενη ημέρα στη Λευκωσία, παρουσία πλήθους κόσμου και, όπως γράφει ο Τύπος της εποχής, κατά τη μεταφορά του νεκρού σώματος του Δώρου από το σπίτι του μέχρι το ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου θα γινόταν η νεκρώσιμη ακολουθία, «στα πεζοδρόμια πλήθη κόσμου χαιρετούσαν το μεγάλο νεκρό».
Ο Βάσος Λυσσαρίδης στον επικήδειο λόγο που εκφώνησε, αφού αποχαιρέτισε το νεκρό αγωνιστή, ζήτησε την άμεση αποκατάσταση της δημοκρατίας, την επιστροφή του Μακαρίου, χαρακτηρίζοντας τους δολοφόνους του Δώρου ως εγκληματικά όργανα της ΕΟΚΑ Β’.
Ο Λοΐζου είχε μεταφράσει στα ελληνικά ποιήματα ξένων λογοτεχνών όπως του Σαλβαντόρ Νόβο, του Πωλ Ελυάρ, κ.α, ενώ εξέδωσε και την προσωπική του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ψωμί και Ελευθερία».
Ο Δώρος Λοΐζου υπήρξε, κατ’ αναλογία, ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα της Κύπρου. Δολοφονήθηκε από τους φασίστες αγωνιζόμενος με όπλα και στίχους για τη Δημοκρατία. Ο Δώρος Λοΐζου ήταν ένας ανήσυχος νέος, ένας εραστής της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής ιστορίας, ένας συνειδητός σοσιαλιστής. Πάνω απ’ όλα ήταν ένας ολοκληρωμένος ποιητής. Ήταν ένας μεγάλος ανθρωπιστής «που μοίρασε σαν ψωμί την καρδιά του και δεν του ‘μεινε κανένα ψίχουλο». Ήταν ένας στρατευμένος της πολιτικής και της ποίησης που αν τον ρωτούσες «ποιοι τάχατες αλλάζουν τον κόσμο, οι ποιητές ή τα κόμματα» δεν ντρεπόταν να σου απαγγείλει δυο – τρεις στίχους.
Από το μαύρο εκείνο πρωινό της 30ης Αυγούστου πριν από 44 χρόνια, πολλά πράγματα παρέμειναν τα ίδια αλλά και πολλά άλλαξαν αγαπημένε μας Δώρο. Από τον ωραίο αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα, περάσαμε στην κουτσουρεμένη Ανεξαρτησία κι αφού ακολούθησαν προβοκάτσιες και προδοσίες οδηγηθήκαμε ως πρόβατα στη σφαγή του Αττίλα. Κι απ’ εκεί, αφού μοιρολατρικά δεχθήκαμε την ήττα μας, αποδεχθήκαμε και τον οδυνηρό συμβιβασμό της ομοσπονδίας, στην οποία συν τω χρόνω προσθέσαμε τη διζωνική και τη δικοινοτική, με στόχο να ικανοποιήσουμε το αδηφάγο νεοθωμανικό δημιούργημα. Δυστυχώς ακόμη δεν αντιληφθήκαμε ότι η μόνη στιγμή που θα ικανοποιηθεί πραγματικά είναι όταν θα μας έχει ελέγχει ολοκληρωτικά.
Και την ίδια στιγμή, σε μία αντιστρόφως ανάλογη πορεία, η άλλη πλευρά από μία σχεδόν ανύπαρκτη μειονότητα, μετατράπηκε με την υπογραφή μας σε κοινότητα, μετεξελίχθηκε σε επίσημη πλευρά με εκλελεγμένο ηγέτη διεθνούς κύρους, ο οποίος φιλοδοξεί μάλιστα να αποκτήσει και την ιδιότητα του Συμπροέδρου.
Δεν νομίζω να χαιρόσουν ιδιαίτερα, συναγωνιστή Δώρο, αν μάθαινες ότι με την πάροδο του χρόνου δυστυχώς πολλαπλασιάστηκαν οι φωνές της ηττοπάθειας. Το ήξερες αγαπητέ μας Δώρο ότι “εκάμαμεν τζι εμείς πολλά”; Ω ναι, είναι και επισήμως πλέον παραδεκτό ότι τα όποια μεμονωμένα τρομοκρατικά αδικήματα κάποιων παράνομων παραστρατιωτικών μπαίνουν ακριβώς στην ίδια ζυγαριά με το οργανωμένο μείζον κρατικό έγκλημα της εισβολής, του βιασμού, του ξεσπιτωμού, των αγνοουμένων και της επί 44 χρόνια συνεχιζόμενης παράνομης κατοχής.
‘Εχουν αλλάξει πολύ, φίλε Δώρο και οι αντιστάσεις μας. Κάποτε κάναμε ολόκληρα συλλαλητήρια, αντικατοχικές εκδηλώσεις και πορείες από τον Πύργο ως τη Δερύνεια. Τώρα αυτά θεωρούνται ντεμοντέ. Έχουμε εκμοντερνιστεί βλέπεις. Πλέον μαζευόμαστε με σφυρίχτρες, με βιολιά και με νταούλια και χορεύουμε καρσιλαμά στη Λήδρας με αίτημα “Unite Cyprus Now”. Αν δεν το ήξερες αγαπητέ Δώρο, καλό θα ήταν να το μάθεις ότι για τη μη λύση ευθυνόμαστε και οι 2 πλευρές εξίσου, όπως επίσης τις ίδιες ακριβώς ευθύνες φέρουν και οι 2 Μητέρες-Πατρίδες. Το ότι η μία έκανε εισβολή, εγκλήματα και κατέχει ακόμη τη μισή Κύπρο είναι ασήμαντες λεπτομέρειες και καλό θα ήταν να τις βγάλεις απ’ το μυαλό σου γιατί δεν βοηθάς ιδιαίτερα στη διατήρηση του καλού κλίματος.
Τον κατοχικό ηγέτη, Δώρο, ελπίζω να μην έχεις την αγενή απαίτηση να συνεχίζεις να τον αποκαλείς έτσι. Έχουμε εκδώσει πλέον και γλωσσάρι, το οποίο καταγράφει πιο σωστά και πιο αντικειμενικά το πώς πρέπει να μιλάμε, έτσι ώστε να μη θίγουμε πρόσωπα και καταστάσεις – ή και συμφέροντα. Προφανώς τόσα χρόνια μιλούσαμε λανθασμένα, όπως αντιλαμβάνεσαι. Που να ξεραν ότι,
Η Λευτεριά είναι μια συνήθεια
κι ένα φορεμένο σακάκι…
Μερικοί γεννιούνται για να το φορούν…
Άλλοι για να μην το γνωρίσουν ποτέ.
Η Λευτεριά είναι φτηνή…
Ή πάλι σαν μια φορεσιά, τόσο ακριβή,
που οι άνθρωποι την πληρώνουν με τη ζωή τους για να την έχουν.
Η Λευτεριά είναι αόρατη:
Αυτοί που την έχουν συχνά, δεν ξέρουν πως την έχουν…
Μέχρι που να τους την πάρουν…
Και τότες μαθαίνουν τι έχασαν…
Πλέον, αγαπημένε Δώρο, δεν μας κυβερνούν απλώς οι ικανοί. Δεν μας κυβερνούν απλά οι άριστοι. Μας κυβερνούν οι άριστοι των αρίστων. Οι οποίοι, λόγω ακριβώς της άριστης διαγωγής τους, εκτίουν το ελάχιστο δυνατό από το προβλεπόμενο μέρος του εγκλεισμού τους, στις απίθανες εκείνες περιπτώσεις που υποπέσουν σε κάποιο αδίκημα.
Ξέρεις, Δώρο, πλέον έχουμε αποκτήσει και επιφανείς επικοινωνιολόγους, οι οποίοι επιτυγχάνουν ομολογουμένως μικρά θαύματα. Το κλείσιμο της μίας τράπεζας και της μιας εταιρείας μετά την άλλη, πλέον το αποκαλούμε “εξυγίανση”. Την αποψίλωση του Δημόσιου Σχολείου, την αποκαλούμε “εξορθολογισμό”. Τη νομιμοποίηση της παράνομης κλοπής των καταθέσεων του πολίτη, τη λέμε “αναδιάρθρωση”. Την καταβαράθρωση των εργατικών δικαιωμάτων την αντικαταστήσαμε με την “αγορά υπηρεσιών”. Είδες πόσες ωραίες και όμορφα καμουφλαρισμένες λέξεις εφηύραμε για να δικαιολογηθούμε;
Μα ως πότε πιά … να μας κλέβουν τη σκέψη, τις ώρες, το αίμα μας; Αχ αυτή η μνήμη του χρυσόψαρου! Πόσο πολύ ευθύνεται για τη σημερινή κατάντια μας. Ένας λαός μονίμως σε διαμαρτυρία να επανεκλέγει αυτούς που τον καταδυναστεύουν. Όσο πικρό κι αν ακούγεται, δυστυχώς κάθε λαός έχει την ηγεσία που του αξίζει. Είχες πει:
Μερικές φορές σκέφτομαι μήπως σπαταλώ άδικα τις ώρες μου, μήπως οι στοχασμοί κι οι στίχοι μου είναι λόγια που θα θαφτούν κάτω από άλλα λόγια και κείνα κάτω από τα άλλα που θα ειπωθούν αργότερα.
Κι όμως αυτή η δύναμη που με κάνει να στοχάζομαι και να γράφω, αυτή μου η τάση να αναλύω το κάθε τι, αυτό το ασύχαστο ηφαίστειο που κοχλάζει μέσα μου, αυτή η ακαθόριστη διαίσθηση που με οδηγεί όλο και πιο κοντά στο Αληθινό και στο αιώνιο.
Αγαπητέ Δώρο, είμαι βέβαιος ότι από κει ψηλά που μας παρακολουθείς δεν θα πρέπει να είσαι και πολύ ευτυχής για την κατάληξή μας. Όροι για τους οποίους εσύ μόχθησες και για τους οποίους μίλησες τόσες και τόσες φορές μέσα από τα ποιήματά σου, όπως η “κοινωνική αλληλεγγύη” έχουν πάει περίπατο. Οι όποιες εκφράσεις λαϊκού ξεσηκωμού πλέον λοιδωρούνται από όσους δεν συμμετέχουν ή θεωρούνται μπανάλ. Οι εργαζόμενοι, αντί να αντιμάχονται την αυθαιρεσία της εργοδοσίας, αντιμάχονται μεταξύ τους, παραγνωρίζοντας ότι “γιορτή δική σου, παραμονή δική μου”.
Η ευτυχία μας πλέον, Δώρο, μετριέται με δείκτες αξιολόγησης. Επιφανείς Οίκοι Αξιολόγησης αποφαίνονται κατά πόσον δικαιούμαστε ή όχι να έχουμε ακόμη πρόσβαση στα στοιχειώδη. Το Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία για το οποίο αγωνίστηκαν και έπεσαν λίγο πριν από σένα οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, παραμένει δυστυχώς ακόμη αίτημα σε εκκρεμότητα. Πανηγυρίζουμε ως να πρόκειται για σπουδαία εθνική κατάκτηση την ευημερία των αριθμών μας, ενώ την ίδια στιγμή συμπολίτες μας βγαίνουν στην ανεργία ή έχουν ανάγκη κοινωνικά παντοπωλεία. Νιώθω ότι κάπου ίσως να έχουμε χάσει λίγο το νόημα της ζωής, αγαπημένε μας και σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις είναι που η απουσία πνευματικών φάρων, όπως εσύ, γίνεται όλο και πιο έντονη.
Η ποίησή σου δάσκαλε πέραν από την υψηλή λογοτεχνική της στάθμη είναι στην πραγματικότητα και ένας ύμνος στις μέγιστες αξίες της ζωής: Την Ελευθερία, τη Δημοκρατία, την Αγάπη, την Πατρίδα. Θα ανέμενε λοιπόν κανείς, 44 χρόνια μετά, ότι θα κοσμούσε τα μαθητικά βιβλία και θα διδασκόταν στα σχολεία μας. Αλλά, πώς να γίνει κάτι τέτοιο όταν τόσο προφητικά το είχες γράψει;
Ένας ποιητής κινείται ανάμεσα μας…
Προσοχή!
Όπου κι αν τον συναντήσετε,
Πυροβολήστε χωρίς προειδοποίηση…
Είναι επικίνδυνος!
Κι όμως, αγαπητέ Δώρο, μέσα σε όλο αυτό το νεφελώδες και ζοφερό τοπίο, σ’ αυτή την εσχατιά του Ελληνισμού, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι με “Α” κεφαλαίο, οι οποίοι ως αυθεντικοί εκφραστές και συνεχιστές του αγώνα σου, επιμένουν να στέκονται όρθιοι. Επιμένουν να αποκαλούν την κατοχή κατοχή, την αδικία αδικία και τη λευτεριά λευτεριά. Επιμένουν να δακρύζουν βλέποντας ακόμη τον Πενταδάκτυλο ρημαγμένο. Επιμένουν να αντιστέκονται σε πάσης φύσεως κοινωνικές αδικίες. Μπορεί να μην είμαστε πολλοί. Μπορεί να μη μας ερωτεύονται πολλοί, όπως εύστοχα είπε ο Γιατρός κάποτε. Έχουμε όμως στη φαρέτρα μας φάρο και καθοδηγητή εσένα και την παρακαταθήκη σου. Και να ξέρεις καλέ μας Δώρο, ότι όποιοι και να ‘ναι, όσο δυνατοί και να ‘ναι, εμείς θα τους αντισταθούμε!
Σας ευχαριστώ..
